Aeroseum to muzeum na terenie dawnej bazy lotniczej pod Göteborgiem. Pośród wielu lotniczych eksponatów (m.in., myśliwce J-29 Tunnan, J-35 Draken, JA-37 Viggen, JAS-39 Gripen i śmigłowce używane przez szwedzkie siły zbrojne), można zobaczyć wieżę czołgu Stridsvagn m/41.

Stridsvagn m/41

Szwecja na początku lat trzydziestych szukała wśród europejskich producentów nowoczesnego wozu bojowego. Uwagę wojskowych przyciągnęła czechosłowacka konstrukcja TNH, znana szerzej jako LT vz. 38. W 1939 roku podpisano kontrakt na 90 sztuk tych czołgów, ale ze względu na wybuch wojny nie doszło do dostaw. Szwedzi zdecydowali się na samodzielną produkcję czeskiego czołgu pod oznaczeniem Stridsvagn m/41. Do 1943 roku w zakładach Scania-Vabis zbudowano łącznie 238 egzemplarzy. Szybki postęp technologiczny w okresie II wojny światowej sprawił, że bardzo szybko szwedzkie czołgi przestały spełniać wymagania stawiane pojazdom pancernym. Wozy tego typu przesunięto do działań rozpoznawczych, a zadania zwalczania czołgów przeciwnika przydzielono nowej konstrukcji Stridsvagn m/42, uzbrojonej w działo kal. 75 mm.

Wieża m/41 jako element fortyfikacji

Pod koniec lat 50. rozpoczął się proces wycofywania czołgów m/41. Szwedzi postanowili wykorzystać udaną konstrukcję czołgową do opracowania transportera opancerzonego Pbv 301. Przebudowano w ten sposób 202 sztuki i uzbrojono je w działka 20 mm pochodzące ze złomowanych samolotów myśliwskich Saab 21. Po konwersji z m/41 na Pbv 301 pozostały wieże czołgowe uzbrojone w armatę Bofors kal. 37 mm. Szwedzi uznali po raz kolejny, że nie warto marnować dobrego sprzętu, i znaleziono dla niego nową rolę.

II wojna światowa pokazała skuteczność wojsk powietrzno-desantowych w działaniach ofensywnych. Niemcy w latach 1940 i 1941 użyli swoich spadochroniarzy do zajęcia lotnisk przeciwnika. Dlatego uznano, że najlepszym sposobem na wykorzystanie wież czołgów Stridsvagn m/41 będzie ich użycie jako stacjonarnych elementów obronnych. Takie rozwiązanie często stosowali Niemcy w II wojnie światowej.

Wieża m/41 była montowana na stałym betonowym postumencie, w którym oprócz składu amunicji, znajdowała się przestrzeń do wypoczynku dla żołnierza obsługującego działo. Zapas amunicji wynosił 100 pocisków kal. 37 mm i 1000 sztuk amunicji do karabinu maszynowego kal. 8 mm. Opracowano również wersję mobilną umieszczoną na przyczepie holowanej przez ciężarówkę. Obiekty stacjonarne posiadały specjalne osłony z tworzyw sztucznych imitujących skały lub głazy narzutowe. Utrudniało to Sowietom zidentyfikowanie miejsc, w których umieszczone były wieże.

Wraz z końcem zimnej wojny Szwedzi rozpoczęli proces redukcji swoich sił zbrojnych oraz zaczęli demontować fortyfikacje. Spotkało to również wieże czołgów używane jako stacjonarne punkty ogniowe. Obecnie w Szwecji nie wykorzystuje się rozwiązań tego typu do ochrony lotnisk i ważnych punktów strategicznych.

Zobacz również: Krzysztof Kubiak, Szwedzka broń pancerna 1920-1989. Organizacja. Przegląd konstrukcji

Bibliografia

• Aeroseum – Defense Cannon w/41 Bunker Turrets and Military Recycling (dostęp 2 VIII 2024).