Tomasz Szczerbicki, Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939

Nakładem Wydawnictwa Vesper została wydana książka Tomasza Szczerbickiego – Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939. Autor zasłynął książką Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego 1943-1989[1] i najnowsza publikacja stanowi cenne uzupełnienie tamtej monumentalnej pracy.

Po 123 latach zaborów zaistniała szansa na powstanie niepodległego państwa polskiego. Niezbędne okazało się jednak prowadzenie działań zbrojnych w celu przejęcia jak największego obszaru dla odrodzonej Polski. Doświadczenia I wojny światowej wymagały użycia wszelkiej dostępnej ilości pojazdów mechanicznych. W czasie walk korzystano z samochodów i motocykli zagarniętych od zaborców. W parku maszynowym jednostek Wojska Polskiego dominowała mozaika sprzętowa. Największym problemem był brak części zamiennych, co nierzadko skutkowało wyłączeniem sprzętu z eksploatacji. Najważniejszą kwestią było prowadzenie działań wojennych i jak najszersze wykorzystanie pojazdów. Z braku odpowiedniej ilości wozów bojowych tworzono improwizowane konstrukcje. Jednym z przykładów jest samochód pancerny Ford FT-b. W oparciu o cywilny pojazd i pancerze okopowe zbudowano wóz bojowy uzbrojony w pojedynczy karabin maszynowy.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej korzystano również ze sprzętu pochodzenia francuskiego, który przybył do Polski wraz z Błękitną Armią. Ostatecznie w 1921 roku udało się ustalić granice odrodzonego państwa polskiego. Nastał czas ujednolicenia parku maszynowego i rozpoczęcia produkcji pojazdów w Polsce. Nieperspektywiczne wozy trafiały na rynek cywilny, tworząc zalążki polskiej motoryzacji. Wojsko Polskie zaczęło domagać się coraz nowocześniejszego sprzętu zmechanizowanego wraz z logistyką. W następnych latach konstrukcje importowane ustępowały miejsca wozom produkowanym na miejscu. W dalszym ciągu były to konstrukcje licencyjne. Początek lat trzydziestych i wzrastające napięcie na arenie międzynarodowej przyspieszyły modernizacje techniczną Wojska Polskiego. Nadal to kawaleria była najważniejszą formacją wojsk lądowych. Samodzielnych pododdziałów zmechanizowanych nie traktowano priorytetowo.

Polskie konstrukcje pancerne powstawały jako modyfikacje wzorów opracowywanych za granicą. Najliczniej występujący w Wojsku Polskim pojazd gąsienicowy – tankietka TK – powstała na bazie angielskiej konstrukcji Vickers Carden-Loyd mk VI. W 1939 roku około 600 tankietek stanowiło podstawowe wyposażenie pododdziałów pancernych WP. Podobnie sprawa wyglądała z klasycznymi czołgami. Czołg lekki 7TP był zmodyfikowanym wozem Vickers E. Planowano wdrożyć do produkcji seryjnej bardziej złożone konstrukcje, jak chociażby 10TP, ale wybuch wojny pokrzyżował ten zamiar. O ile w dziedzinie wozów bojowych Polska nie była w stanie samodzielnie opracować własnych konstrukcji, to rzecz wyglądała zupełnie odmiennie w przypadku motocykli. Polski przemysł skonstruował jedną z najbardziej udanych konstrukcji jednośladowych, czyli popularnego Sokoła.

Tomasz Szczerbicki w książce Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939 powielił schemat użyty w swojej poprzedniej publikacji. Konstrukcje używane zostały podzielone według typów. Pierwsze dwa rozdziały to jednoślady używane przez Wojsko Polskie. Najwięcej miejsca poświęcono najbardziej rozpowszechnionym pojazdom, czyli samochodom osobowym i ciężarowym. Przedostatni rozdział dotyczy samochodów pancernych, czołgów i innych wozów bojowych. Ostatnia część książki to załączniki w postaci instrukcji, katalogów fabrycznych i wycinków prasowych dotyczących międzywojennej motoryzacji.

Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939 to przykład iście benedyktyńskiej pracy autora. Oprócz napisania rysu historycznego i technicznego musiał on wybrać zdjęcia ilustrujące opisywany sprzęt. Wywiązał się z tego zadania idealnie, bo warstwa ilustracyjna stanowi największą zaletę tej publikacji. Fotografie są możliwie jak najlepszej jakości i ukazują maksymalną ilość szczegółów. Tomasz Szczerbicki skorzystał również z pomocy rekonstruktorów ze Stowarzyszenia Szwadron Ziemi Radomskiej. Dzięki ich eksponatom rozdział o rowerach używanych przez pododdziały WP jest bardzo bogato ilustrowany.

Jedynym mankamentem książki jest brak jakiejkolwiek wzmianki o pociągach pancernych, które również zaliczały się do kategorii pojazdów Wojska Polskiego. W czasie walk w 1920 i 1939 roku stanowiły one bardzo groźny oręż do walki z przeciwnikiem. Ten mankament nie umniejsza wartości tej pozycji. Autor przedstawił rozwój polskiej motoryzacji od przejmowania samochodów należących do zaborców do projektowania i produkowania własnych konstrukcji.

Książka Tomasza Szczerbickiego jest godna polecenia, ponieważ wraz z poprzednią, dotyczącą Ludowego Wojska Polskiego, stanowi cenne źródło dla miłośników motoryzacji i pojazdów gąsienicowych. Modelarzy i rekonstruktorów ucieszą bardzo dokładne zdjęcia opisywanych pojazdów. Dla historyków cenne mogą się okazać materiały źródłowe.

Tomasz Szczerbicki stworzył dwie monumentalne publikacje – Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego i Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939 i na łącznie 1326 stronach przedstawił historię pojazdów używanych przez Wojsko Polskie w okresie międzywojennym i PRL. Warto, aby autor uzupełnił jeszcze historię o Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie[2]. Wraz z pozostałymi dwoma tomami byłaby to największa publikacja o tej tematyce w Polsce.

Tytuł: Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939

Autor: Tomasz Szczerbicki

Rok wydania: 2015

Wydawnictwo: Vesper

Liczba stron: 586

 

[1] https://wiekdwudziesty.pl/tomasz-szczerbicki-pojazdy-ludowego-wojska-polskiego/

[2] Tomasz Szczerbicki jest współautorem książki o pojazdach PSZ na Zachodzie, zob. A. A. Kamiński, T. Szczerbicki, Pojazdy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947, Warszawa 2008.