Thomas Anderson, Pantera. Legendarny czołg

Wydawnictwo RM po raz kolejny przybliża polskim czytelnikom słynny pojazd pancerny. Tym razem monografii doczekał się niemiecki Panzerkampfwagen V Panther. Patronat medialny nad książką „Pantera. Legendarny czołg” objął portal wiekdwudziesty.pl.

„Pantera. Legendarny czołg” to trzecia już pozycja opisująca czołgi, która w ostatnim czasie ukazała się nakładem wydawnictwa RM. Pierwszą z nich była książka „Czołgi. Sto lat historii” Richarda Ogorkiewicza.[1] Drugą zaś opisywana przez nas niedawno monografia „Tygrys. Legendarny czołg”, której autorem – podobnie jak w przypadku monografii pantery – jest Thomas Anderson.[2]

Książka „Pantera. Legendarny czołg” to pozycja kompleksowo opisująca powstanie, rozwój i wykorzystanie słynnej niemieckiej maszyny. Autor opiera się licznych źródłach niemieckich, rosyjskich i anglojęzycznych. Materiały źródłowe są zresztą przez Thomasa Andersona często umieszczane w książce, reprodukcje dokumentów wchodzą w skład ponad 200 zdjęć, tabel i ilustracji znajdujących się w książce. Godne uwagi są fotografie dobrane przez autora. Oprócz klasycznych niemal zdjęć panter na frontach II wojny światowej, w książce znalazły się dużo rzadsze zdjęcia ukazujące te czołgi podczas prób poligonowych, napraw czy transportu. Thomas Anderson wielokrotnie dowodzi swojej doskonałej znajomości tematu, identyfikując widoczne na załączonych fotografiach konkretne elementy wyposażenia czołgu.

Podobnie jak w przypadku opracowania „Tygrys. Legendarny czołg”, monografia pantery podzielona jest na rozdziały opisujące powstanie, rozwój i użycie bojowe oraz konstrukcje pokrewne bazujące na omawianym czołgu. W przypadku pantery jest to interesujące również ze względu na częste używanie wież tych pojazdów w charakterze elementu fortyfikacji stałych – wież artyleryjskich Pantherturm. W książce z panterami porównane zostały czołgi alianckie. Dzięki temu czytelnik może lepiej zrozumieć technologiczne różnice dzielące przytoczone konstrukcje oraz ich wpływ na taktykę i rezultaty walk na frontach II wojny światowej.

W przypadku tak zaawansowanej i pod wieloma względami nowatorskiej konstrukcji jak Panzerkampfwagen V Panther, bardzo interesujący jest proces projektowania i produkcji. Thomas Anderson wnikliwie opisuje wyzwania stojące przed konstruktorami czołgu wobec deficytu czasu i trudności targających wojenną gospodarką III Rzeszy. Ze względu na brak czasu na wyczerpujące próby poligonowe, mankamenty projektu w wielu przypadkach ujawniały się dopiero na froncie. Miało to dla panter szczególnie negatywne skutki podczas bitwy na Łuku Kurskim. Ciekawym aspektem są również koszty produkcji pantery w porównaniu do czołgu Panzerkampfwagen IV, będącego właściwie podstawowym czołgiem III Rzeszy, oraz ciężkich tygrysów. Źródłowy niemiecki dokument ilustrujący ilość stali potrzebnej do produkcji poszczególnych modeli czołgów i dział holowanych został ujęty w książce.

Autor z równie dużą troską pochyla się nad bieżącą eksploatacją pojazdu w warunkach bojowych i płynącymi z niej wnioskami. W przypadku panter dość szybko na jaw wyszły problemy z przeniesieniem napędu (wynikające w dużej mierze z niskiej kultury technicznej niewykwalifikowanych załóg) czy niewystarczające opancerzenie boczne i górne. Liczne sugestie płynące z frontu skłoniły władze niemieckie do prac nad zmodernizowaną wersją czołgu, tzw. Panther II, który jednak ze względu na trudności gospodarcze nie wszedł do szerszej produkcji. Stopniowe poprawki wprowadzane były w kolejnych wersjach produkcyjnych pantery, oznaczonych literami D, A i G.

Podobnie jak w przypadku tygrysów, problemem dla panter była ich obsługa logistyczna. Zaopatrzenie w paliwo, części zamienne, transport kolejowy czy holowanie uszkodzonych pojazdów było w przypadku tak zaawansowanych i ciężkich pojazdów często niewykonalne dla niewystarczających niemieckich sił logistycznych. Liczne wyzwania stojące przed efektywną eksploatacją panter przez załogi i mniej lub bardziej udane próby ich rozwiązania zostały w książce opisane na wielu przykładach. Daje to czytelnikowi ciekawy obraz funkcjonowania niemieckich sił zbrojnych w okresie II wojny światowej. Pomimo wykorzystywania wojsk pancernych często ponad możliwości załóg i sprzętu, żołnierze czy oficerowie niejednokrotnie w sposób wyczerpujący i naukowy analizowali oraz raportowali wyżej o doświadczeniach z eksploatacji swoich wozów. Pozwalało to na szybkie wprowadzanie zmian technicznych w pojazdach i organizacyjnych w jednostkach zmechanizowanych.

Książka Thomasa Andersona to ciekawa i wyczerpująca pozycja popularnonaukowa. Książki tego typu brakowało na polskim rynku. Czytelnicy mieli do wyboru albo krótkie i ogólnikowe publikacje, albo poważne opracowania naukowe. „Pantera. Legendarny czołg” znakomicie wypełnia lukę wśród dostępnych pozycji, stanowiąc ciekawą lekturę dla miłośników wojskowości, broni pancernej czy modelarzy. Warto wspomnieć, że jest to nowa publikacja – oryginalne wydanie anglojęzyczne ukazało się w 2017 roku.

Opis książki ze strony wydawcy:
„Panzerkampfwagen V Panther, zwany w Polsce Panterą, był wzorem dla wielu czołgów po II wojnie światowej. W tym bogato ilustrowanym kompendium zrekonstruowano jego historię i znaczenie na podstawie oryginalnych materiałów źródłowych. Omówiono też system uzbrojenia czołgu, jego zalety i wady, a także zanalizowano raporty z czasów wojny, porównano go również z pojazdami będącymi na wyposażeniu wrogich armii. Przeglądu dopełniają niepublikowane dotychczas fotografie i artykuły prasowe.

Książka powstała w wyniku drobiazgowych prac archiwalnych, zawiera autentyczne raporty, kolorowe rysunki oraz rzadkie dokumenty i zdjęcia.

Thomas Anderson jest ekspertem w dziedzinie historii niemieckiego wojska w latach 1933-1945. Podając dane historyczne i techniczne, polega nie tylko na własnej pamięci i literaturze przedmiotu, lecz także na rzetelnych danych archiwalnych. Od lat prowadzi badania w archiwach wojskowych w USA, Niemczech oraz innych krajach europejskich.”[3]

Tytuł: Pantera. Legendarny czołg
Autor: Thomas Anderson
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: RM
Liczba stron: 224

[1] R. Ogorkiewicz, Czołgi. Sto lat historii, Warszawa 2016.

[2] T. Anderson, Tygrys. Legendarny czołg, Warszawa 2017, https://wiekdwudziesty.pl/thomas-anderson-tygrys-legendarny-czolg/ dostęp: 22.01.2019

[3] https://www.rm.com.pl/product-pol-1307-Pantera-Legendarny-czolg.html, dostęp: 21.12.2018