Podczas wojny zimowej jeden z fińskich żołnierzy dzięki swoim czynom stał się legendą. Simo Häyhä był snajperem i w czasie 100 dni walk zabił ponad 500 walczących po stronie Armii Czerwonej. Tapio Saarelainen podjął się spisania historii życia tego niezwykłego żołnierza.

Autor książki Biały Snajper. Simo Häyhä[1] przez lata pełnił służbę w fińskiej armii, a także brał udział w zawodach strzeleckich i szkoleniu ochotników w Obronie Cywilnej. Dzięki swojemu doświadczeniu wojskowemu zdobył zaufanie weterana wojny zimowej, czego efektem jest najnowsza publikacja Wydawnictwa Vesper. Wcześniejsze książki[2] o najsłynniejszym fińskim snajperze były tworzone przez osoby, które nie miały bezpośredniego kontaktu z legendą wojny zimowej. Tapio Saarelainen podjął się zbadania jego historii poprzez rozmowy przeprowadzane w domu spokojnej starości.

Bohater książki urodził się w 1905 roku i od 1925 roku służył w wojskach lądowych Republiki Finlandii. Kiedy ZSRR rozpoczął atak, Simo czekał na rozkazy przełożonych i nie przypuszczał, jak ważną rolę odegra. Jego 34 pułk wchodzący w skład 12 Dywizji Piechoty został oddelegowany do obrony rubieży nad rzeką Kollaa. Po jakimś czasie Finowie zaczęli rozpowszechniać hasło Kollaa trwa. Nawiązywało ono do heroicznego powstrzymywania przeważających sił Armii Czerwonej. Sowieci mieli przewagę liczebną i dysponowali ciężką artylerią, lotnictwem oraz bronią pancerną. Strona fińska mogła pochwalić się – tylko lub aż – wyszkoleniem indywidualnego żołnierza i chęcią obrony ojczyzny. Wtedy Simo Häyhä zaczął wykorzystywać swój talent oraz doskonałe umiejętności władania bronią palną. W okresie przedwojennym zdobywał czołowe lokaty w zawodach strzeleckich. Pełniąc rolę snajpera działającego samodzielnie, eliminował żołnierzy wroga ze szczególnym uwzględnieniem oficerów i obserwatorów artyleryjskich. Dla Armii Czerwonej, w której w latach trzydziestych przeprowadzono czystki wśród kadry dowódczej, było to znacznym osłabianiem zdolności do prowadzenia walki. Häyhä otrzymał wówczas przydomek „Biała Śmierć” i stał się symbolem Finlandii opierającej się sowieckiemu najeźdźcy.

Wielokrotnie urządzano na niego zasadzki, wykorzystując do tego snajperów i ciężką artylerię. Fin zawsze wychodził bez szwanku – nawet podczas największych ostrzałów artyleryjskich. Szczęście opuściło go 5 marca 1940 roku, kiedy jeden z pocisków karabinowych ugodził go w szczękę, miażdżąc żuchwę i pozbawiając go części uzębienia. Lekarze cudem uratowali życie Simo, ale do końca życia był on poważnie oszpecony (mimo 26 operacji rekonstrukcji twarzy). Dla Finlandii podpisanie rozejmu w marcu 1940 roku było tylko przerwą w działaniach wojennych. Wraz z niemiecką inwazją na ZSRR kraj ponownie przystąpił do walki. Simo Häyhä nie wziął udziału w wojnie kontynuacyjnej i spędzał czas w swoim gospodarstwie. Przewaga ZSRR i klęska sojuszniczej III Rzeszy sprawiły, że Finlandia ponownie musiała zawrzeć pokój ze wschodnim sąsiadem. Fińska armia została poddana ograniczeniom, a sam kraj utracił ziemie na południu oraz musiał zapłacić reparacje. W tej powojennej rzeczywistości Simo Häyhä prowadził spokojne życie w samotności. Polowania i praca na roli oraz hodowla ogarów fińskich były jego głównym zajęciem. Zmarł w domu spokojnej starości w 2002 roku i został pochowany w skromnej mogile na cmentarzu w Ruokolahti.

Książka Biały Snajper. Simo Häyhä to doskonała opowieść o zwyczajnym człowieku, który dokonał niezwykłych czynów. Wykorzystując swoje umiejętności strzeleckie, stał się postrachem dla żołnierzy radzieckich. Doskonale znał wady i zalety karabinu Sako wz. 28/30 o numerze seryjnym 60974. Był to zmodernizowany w Finlandii karabin Mosin wz. 1891 zasilany czteronabojowym magazynkiem plus jeden pocisk znajdujący się w lufie. Mosina wz. 1891 ceniono za prostotę konstrukcji, łatwość produkcji oraz odporność na trudne warunki atmosferyczne.

Häyhä nie używał celownika optycznego i korzystał wyłącznie z tradycyjnych urządzeń celowniczych. Umożliwiało to uzyskanie niższej sylwetki, która w ukryciu była znacznie mniej widoczna dla przeciwnika. Sukcesy w walce z przeciwnikiem Häyhä zawdzięczał również skutecznemu maskowaniu, rozpoznawaniu celów, a także odpowiedniej konserwacji swojego karabinu. Po każdorazowym powrocie z zadania najpierw czyścił broń i sprawdzał, czy zachowała swoje właściwości. Dodatkowym aspektem dającym przewagę Finowi była sprawność fizyczna i przyzwyczajenie do niesprzyjającej pogody. Dzięki tym czynnikom górował nad przeciętnym radzieckim piechurem, który nie był ani dobrze wyszkolony, ani nawet odpowiednio wyżywiony. Żołnierze radzieccy nie mieli również motywacji do walki, a ich działania na froncie podyktowane były strachem przed represjami ze strony komisarzy politycznych i funkcjonariuszy NKWD.

Tapio Saarelainen podzielił książkę na dwie części. W jednej przedstawił życiorys snajpera, a w drugiej skupił się na wykorzystaniu doświadczeń Simo Häyhä we współczesnej armii fińskiej oraz na podstawach strzelania z broni powtarzalnej. Całość jest dość dobrze ilustrowana fotografiami oraz mapami ukazującymi miejsca, w których prowadzono działania wojenne. Jedynym dość poważnym błędem autora jest umieszczenie w spisie najlepszych snajperów wszech czasów osoby Erwina Königa. Żołnierz ten tak naprawdę nie istniał i był tylko wymysłem sowieckiej propagandy, która wykreowała postać mitycznego strzelca wyborowego, z którym zmierzył się Wasilij Zajcew.

Charakter Simo Häyhä najlepiej obrazuje jego cytat: Robiłem to co mi powiedziano. Najlepiej jak potrafiłem. Nie byłoby Finlandii gdyby inni nie zrobili tego samego[3]. Małomówny myśliwy z Kiiskinen okazał się najlepszym snajperem w historii działań zbrojnych dlatego, że robił to, co umiał najlepiej. Nie odczuwał przy tym nienawiści do przeciwnika, co wielokrotnie podkreślał w swoich wypowiedziach. Zostawił po sobie wskazówki, jak skutecznie posługiwać się karabinem i unikać wykrycia przez nieprzyjaciela. Mimo poważnej rany, jaką odniósł na froncie, zachował hart ducha i stał się wzorem dla przyszłych pokoleń fińskich żołnierzy.

Tytuł: Biały snajper. Simo Häyhä
Autor: Tapio Saarelainen
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Vesper
Liczba stron: 237

[1]    T. Saarelainen, Biały Snajper. Simo Häyhä, Czerwonak 2018.

[2]    M. in.: P. Sarjanen, Biała śmierć. Najskuteczniejszy snajper w historii Simo Häyhä, Poznań 2009.

[3]    Ibidem, s. 10.