Piotr Głuchowski, Marcin Górka, Karbala

Piotr Głuchowski, Marcin Górka, Karbala

11 września 2015 roku wejdzie do kin film „Karbala”. Film opisuje bitwę o City Hall w Karbali, która miała miejsce w kwietniu 2004 roku. Piotr Głuchowski i Marcin Górka w książce „Karbala” przedstawili przyczyny, przebieg i skutki polskiej obecności w Iraku w latach 2003-2009. Piotr Głuchowski znany jest z serii thrillerów, których głównym bohaterem jest redaktor Robert Pruski[1]. Na swoim koncie ma książki historyczne m.in. o braciach Bielskich[2] i Korei Północnej[3]. Marcin Górka przez wiele lat zajmował się dziennikarstwem ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących współczesnego Wojska Polskiego. Jest współautorem zbioru reportaży o służbie Polaków w Iraku[4].

Po zamachach z 11 września 2001 roku Stany Zjednoczone przystąpiły do prowadzenia wojny z terroryzmem. Czołowe miejsce na liście państw wspierających terroryzm zajmował Irak. Po pierwszej wojnie w Zatoce Perskiej nieustannie przedstawiano Irak jako zagrożenie dla międzynarodowego bezpieczeństwa. Działania te nasiliły się po 2001 roku. Doprowadziło to do oskarżeń jakoby państwo rządzone przez Saddama Husajna prowadziło prace nad bronią masowego rażenia. 20 marca 2003 roku Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Australia i Polska przystąpiły do operacji „Iracka wolność”. Siły zbrojne rozpoczęły kampanię mającą na celu obalenie reżimu Saddama Husajna. Armia iracka od 1991 roku pozostawała w poważnym kryzysie. Embargo nie pozwalało odbudować potencjału militarnego sprzed inwazji na Kuwejt. Bardzo szybko koalicja wyeliminowała duże pododdziały irackie. Bagdad został zdobyty już 9 kwietnia, po niespełna trzech tygodniach działań. Walki o Irak trwały dalej, ale duża część wojsk wiernych Saddamowi po prostu rozeszła się do domów. Nie mieli oni szans skutecznie powstrzymywać armii amerykańskiej. Dyktator Iraku również zniknął wraz z najważniejszymi ludźmi reżimu. 1 maja 2003 roku prezydent George W. Bush ogłosił koniec działań zbrojnych.

Amerykanie ustalili, że jedna ze stref okupacyjnych będzie zarządzana przez Polaków. Centralno-południowy obszar Iraku objęła Wielonarodowa Dywizja Centrum-Południe (MND CS). Oprócz Wojska Polskiego na tym terenie działały pododdziały z Bułgarii, Ukrainy, Salwadoru, Tajlandii, Węgier i Hiszpanii. Oczywiście nie mogło obyć się bez wsparcia Amerykanów. Nastroje, jakie panowały wśród żołnierzy, były dość pozytywne. Irak miał stać się kolejną misją stabilizacyjną, jak na Wzgórzach Golan czy na Bałkanach. Rzeczywistość, jaką zastano na miejscu, okazała się inna. Irak stał się krajem pogrążonym w chaosie i bezprawiu. Stopniowo dochodziło do ataków na siły koalicji. Fundamentaliści religijni rośli w siłę i zaczynali toczyć walki pomiędzy sobą. Sytuacja coraz bardziej się zaogniała. 6 listopada 2003 roku zginął pierwszy polski żołnierz – major Hieronim Kupczyk. Największym zagrożeniem stały się IED, czyli improwizowane ładunki wybuchowe. Mogły zniszczyć praktycznie każdy kołowy pojazd koalicji. Polscy żołnierze wykonywali swoje obowiązki w atmosferze rosnącego zagrożenia. Patrole, zbieranie broni, szkolenie irackich sił bezpieczeństwa stały się normalnymi czynnościami w polskiej strefie. Wszystko zmieniło się wraz z wydarzeniami z kwietnia 2004 roku. W Karbali doszło do trzydniowej bitwy pomiędzy żołnierzami polskimi i bułgarskimi a partyzantami irackimi związanymi z Armią Mahdiego. Przywódcą religijnym rebelii był Muktada as-Sadr, fanatyczny zwolennik islamu i przeciwnik wojsk okupacyjnych. Dla szyitów Karbala była bardzo ważnym miejscem kultu religijnego. W tym mieście w roku 680 zginął imam Al-Husajn Ibn Ali, będący wnukiem proroka Mahometa. Jego męczeńska śmierć obchodzona jest uroczyście podczas święta Aszura. W 2004 roku po raz pierwszy można było zorganizować wielkie obchody połączone z procesją do miejsc kultu. 3 kwietnia 2004 roku iraccy sunnici uważający szyitów za heretyków zorganizowali samobójcze zamachy. Był to również sygnał do rozpoczęcia powstania w Karbali. Irackie siły bezpieczeństwa w większości przypadków zdezerterowały lub dołączyły do rebelii. Polscy żołnierze zostali wysłani do ochrony City Hall, będącego główną siedzibą nowych władz miejskich. Jako pierwsi do ratusza dotarli żołnierze z Quick Reaction Force (QRF). Odparli pierwszy atak rebeliantów. Dowódca polskiego kontyngentu generał Edward Gruszka podjął decyzję o zluzowaniu tego pododdziału przez grupę żołnierzy dowodzonych przez kapitana Grzegorza Kaliciaka. Wraz z Bułgarami miał stanowić siłę powstrzymującą partyzantów przed zajęciem obiektu. Przez kilkadziesiąt godzin żołnierze koalicji byli atakowani przez fanatycznych zwolenników Muktady as-Sadra. Nie mogli liczyć na żadne wsparcie ani na ewakuację. Amerykanie mieli negatywne doświadczenia z Somalii dotyczące lotów nad obszarami miejskimi opanowanymi przez rebeliantów. Dzięki doskonałym warunkom terenowym i wyszkoleniu udało się utrzymać City Hall, nie ponosząc żadnych strat wśród ludzi. Po stronie atakujących zginęło co najmniej 100 partyzantów. City Hall było największą bitwą Polaków od czasów II wojny światowej, mimo tego zostało to skrzętnie przemilczane. Dopiero po kilku latach zaczęły wypływać informacje odnośnie Karbali.

 Książka Piotra Głuchowskiego i Marcina Górki jest pierwszą szeroko rozpowszechnioną publikacją dotyczącą bitwy o City Hall[5]. Przez kilka lat to bezprecedensowe wydarzenie było przemilczane przez oficjalne czynniki wojskowe. Polscy decydenci niechętnie odnosili się do faktu prowadzenia działań bojowych w czasie misji stabilizacyjnej. Żołnierze II zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku powrócili do Polski i z powrotem trafili do macierzystych pododdziałów. Wydawało się, że sprawa Karbali została skutecznie zamieciona pod dywan. We wrześniu 2009 roku w „Gazecie Wyborczej” ukazał się artykuł Marcina Górki i Adama Zadwornego o obronie City Hall. Do społeczeństwa zaczęła docierać prawda o tamtych wydarzeniach. Pojawiły się liczne artykuły i reportaże. Marcin Górka i Adam Zadworny napisali książkę „Psy z Karbali. Dziesięć razy Irak”. Rozpoczęły się działania zmierzające do przeniesienia na ekran historii z Karbali. Efektem jest film, który premierę będzie miał 11 września 2015 roku.

„Karbala” Piotra Głuchowskiego i Marcina Górki składa się z siedmiu rozdziałów. Autorzy oprócz samej bitwy o City Hall opisali dość szczegółowo tło wydarzeń w Iraku. Pozwala to czytelnikowi na zrozumienie sytuacji w tym kraju. Autorzy podjęli się także przedstawienia konfliktu religijnego pomiędzy sunnitami a szyitami. Kluczowe miejsce w narracji zajmują polscy żołnierze. Zostało ukazane ich poświęcenie na rzecz lepszej przyszłości Iraku. Nie ma miejsca na analizowanie politycznych aspektów obecności Polaków w Iraku. Służba żołnierza to wykonywanie rozkazów przełożonych, którzy wypełniają polityczną wolę decydentów. Piotr Głuchowski i Marcin Górka zestawili wspomnienia szeregowych oraz oficerów działających w terenie z przemyśleniami i wnioskami wysokich rangą dowódców Wojska Polskiego. Przeciwnicy próbujący zdobyć City Hall są szanowani i nierzadko podziwiani. Mimo niesprzyjających warunków terenowych i słabego wyszkolenia, nieustannie próbowali przełamać polską i bułgarską obronę. Żołnierzom towarzyszyły silne emocje i narracja w pewnym stopniu oddaje je czytelnikowi.

Osobne miejsce poświęcono na przedstawienie losów żołnierzy rannych w czasie działań zbrojnych – ich ciężką rehabilitację, problemy z pracą i uzyskaniem odszkodowania od ubezpieczyciela. Autorzy przybliżają również kwestię PTSD (Post Traumatic Stress Disorder) – choroby, która wielu żołnierzom zniszczyła życie osobiste. Bardzo często wśród wspomnień pojawia się motyw psa. W czasie nocnych ataków jako pierwsze reagowały bezpańskie psy. Po powrocie do Polski wielu żołnierzy, słysząc w nocy szczekanie, podrywało się z łóżka. Bardzo dobitnym przykładem, jak Polska potraktowała weteranów z Karbali, było ich powitanie w Międzyrzeczu. Jeden z żołnierzy opisywał, jak w nagrodę za służbę otrzymał od władz samorządowych reklamówkę z folderami promocyjnymi i długopisem.

Oprócz kilkudziesięciu zdjęć dokumentujących służbę w Iraku w książce zostały umieszczone dwie mapy – Iraku i plan Karbali. Ułatwia to czytelnikowi umiejscowienie opisywanych wydarzeń. Do opracowania okładki wykorzystano plakat filmu „Karbala”.

„Karbala” Piotra Głuchowskiego i Marcina Górki jest bardzo wartościową pozycją. W zwartej formie przedstawia historię polskiego zaangażowania w Iraku w latach 2003-2009. Bitwa o City Hall w Karbali jest najważniejszym elementem narracji. Nie zapomniano o innych wydarzeniach związanych z polską obecnością w Iraku. Książka jest idealnym uzupełnieniem wiedzy przed obejrzeniem filmu „Karbala”.

Tytuł: Karbala
Autorzy: Piotr Głuchowski, Marcin Górka
Rok wydania: 2015
Wydawnictwo: Agora
Liczba stron: 384

[1] P. Głuchowski, Umarli tańczą, Warszawa 2012.

[2] Idem, M. Kowalski, Odwet. Prawdziwa historia braci Bielskich, Warszawa 2009.

[3] Idem, Korea Północna. Ostatni wielki brat, Warszawa 2013.

[4] M. Górka, A. Zadworny, Psy z Karbali. Dziesięć razy Irak, Szczecin 2009.

[5] W 2006 roku wydano w niewielkim nakładzie wspomnienia polskich żołnierzy służących w ramach zmiany IV PKW Irak. Znalazła się tam relacja kpt. Grzegorza Kaliciaka o obronie City Hall w Karbali, zob. W. Skrzypczak, W. Chłopek, K. Geradys, W. Kotula, Zapiski irackie. Relacje i wspomnienia uczestników IV zmiany PKW Irak, Żagań 2006.