Nikołaj Iwanow, Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja Polska” 1937-1938

„Popularnonaukowa praca poświęcona Polakom w ZSRR w epoce Stalina, zapomnianym eksperymentom mającym na celu stworzenie polskich republik na terenie radzieckiej Rosji, a przede wszystkim – bezprecedensowej nagonce i następnie ludobójstwu dokonanemu na polskiej mniejszości w ramach „Wielkiego terroru”. Kontrowersyjna i szokująca publikacja, rzucająca zupełnie nowe światło na historię stalinizmu oraz nierozliczoną zbrodnię, która pochłonęła 10 razy więcej ofiar niż mord w Katyniu.”[1]

Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. "Operacja Polska" 1937-1938

Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja Polska” 1937-1938

W styczniu 2015 roku na półki księgarń trafiła praca „Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. <<Operacja Polska>> 1937-1938”. Jej autorem jest znawca historii ZSRR i tamtejszych mniejszości narodowych, doktor Nikołaj Iwanow.

Publikacja porusza nieco zapomniany w naszym kraju i praktycznie nieznany za granicą temat losu Polaków znajdujących się na terenie ZSRR w okresie wielkiego terroru, poprzedzającym wybuch II wojny światowej. W ramach przeprowadzonej w latach 1937-1938 „Operacji Polskiej” ofiarami deportacji w głąb ZSRR padło niemal trzydzieści tysięcy Polaków, a zamordowanych zostało ponad sto jedenaście tysięcy. Wydarzenia te znajdują się w świadomości historycznej w cieniu innej wielkiej tragedii, jaką była zbrodnia katyńska, w wyniku której w 1940 roku życie straciło ponad dwadzieścia jeden tysięcy obywateli polskich. „Operacja Polska” pochłonęła więc ponad pięciokrotnie więcej istnień!

„Być Polakiem w Związku Sowieckim w 1938 roku – to mniej więcej to samo,
co być Żydem w III Rzeszy”.
Helena Trybel, świadek ludobójstwa

Książka podzielona jest na trzy zasadnicze rozdziały, poprzedzone wstępem. Pierwszy rozdział, zatytułowany „Polacy w Związku Sowieckim”, opisuje między innymi, w jakich okolicznościach Polacy pojawili się na terenie ZSRS, stosunki ludności autochtonicznej do Polaków oraz relacje między II Rzeczypospolitą a ZSRS w kontekście sytuacji mniejszości polskiej. Rozdział drugi („Wielki terror” a Polacy) przedstawia takie zagadnienia jak geneza wielkiego terroru czy kreowanie wizerunku Polaków w propagandzie. Samej „Operacji Polskiej” poświęcony jest rozdział trzeci, kompleksowo omawiający realizację represji wymierzonych w ludność polską na terenie ZSRR. Praca zakończona jest trzema dodatkami (opisanymi jako A, B, C), które zasługują na szczególną uwagę z perspektywy metodologicznej. Dodatek A przedstawia analizę dorobku historiografii polskiej na temat „Operacji Polskiej”, w dodatku B autor omawia kontrowersje wokół liczebności „Polaków na łasce Stalina”, przedstawiając rzetelną krytykę źródeł statystycznych i przybliżając problemy stojące przed badaczem omawianych w książce zagadnień. Dodatek C stanowi przyczynek na temat tzw. „Biur polskich”. Pracę zamyka wykaz źródeł oraz indeks nazwisk.

Warto pochylić się nad niezwykle solidną podstawą bibliograficzną i źródłową, na której Nikołaj Iwanow oparł swoją najnowszą publikację. Kwerenda obejmowała między innymi czternaście zespołów z Archiwum Akt Nowych, materiały z Archiwum Państwowego Federacji Rosyjskiej, Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historii Socjalno-Politycznej, archiwów Białoruskich i Ukraińskich, a także liczne tytuły prasowe, wydawnictwa źródłowe oraz wspomnienia. Liczba wykorzystanych opracowań wynosi niemal sto siedemdziesiąt pozycji.

Pomimo obszernej warstwy faktograficznej, „Zapomniane Ludobójstwo…” czyta się bardzo dobrze. Autor buduje narrację w taki sposób, że czytelnik ani na chwilę nie traci zainteresowania opisywanymi wydarzeniami i przedstawionymi analizami. W książce wykorzystano liczne archiwalne fotografie. Publikacja Nikołaja Iwanowa w sposób kompletny i przystępny przybliża czytelnikom tragiczny rozdział z dziejów narodu polskiego. Zagadnienia „Operacji Polskiej” nie wypada nie znać. Książka „Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. <<Operacja Polska>> 1937-1938” pozwala na zapoznanie się z tematyką w sposób przystępny i rzetelny.

„Polski oficer zabity strzałem w tył głowy w Katyniu lub Starobielsku i polski chłop, wywodzący się ze szlachty zagrodowej spod Mińska lub Berdyczowa, zabity w ten sam sposób i może przez tego samego kata mają takie same prawo do zachowania pamięci o sobie i na równi zasługują na godne miejsce w martyrologii polskiej XX wieku.”[2]

Tytuł:  Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja Polska” 1937-1938
Autor:  Nikołaj Iwanow
Rok wydania: 2014
Wydawnictwo: Znak Horyzont
Liczba stron: 480

[1] Źródło: materiały prasowe wydawnictwa Znak Horyzont
[2] N. Iwanow, Zapomniane Ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja Polska” 1937-1938, Kraków 2014, s. 23.

 

Książka do nabycia w księgarni internetowej www.znak.com.pl

Opublikuj swój komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*