Martin van Creveld, Dowodzenie na wojnie. Od Aleksandra do Szarona

Martin van Creveld, Dowodzenie na wojnie. Od Aleksandra do Szarona

Pod koniec 2014 roku do księgarń trafiła książka „Dowodzenie na wojnie. Od Aleksandra do Szarona” autorstwa Martina van Crevelda. Publikacja wydana została przez Wydawnictwo Tetragon i Instytut Wydawniczy Erica w serii Biblioteka Wojskowa, w której to wcześniej ukazało się między innymi kilka innych prac van Crevelda czy słynna publikacja Heinza Guderiana Achtung Panzer!. Tłumaczem omawianego wydania „Dowodzenia na wojnie […]” jest Juliusz Tomczak.

Książka podzielona została na osiem ułożonych chronologicznie rozdziałów, w których autor analizuje rozwój tytułowego dowodzenia w czasie wojny na przestrzeni dziejów. Początkowe dwa rozdziały pracy mają charakter obszernego wstępu – pierwszy ma za zadanie wprowadzić czytelnika w omawianą problematykę, drugi zaś przedstawić w skrótowej formie dowodzenie od starożytności po okres nowożytny. Autor do szczegółowego opisu metod zarządzania armią przystępuje w rozdziale trzecim, prezentując sposób prowadzenia kampanii przez Napoleona. Kolejne rozdziały poruszają kwestie wpływu nowych technologii na wojnę prusko-austriacką 1866 roku, dowodzenie podczas I wojny światowej i wojny Jom Kippur z 1973 roku, na konflikcie w Wietnamie kończąc.

Każdy rozdział można traktować jako osobne opracowanie danego zagadnienia, zakończone podrozdziałem zawierającym podsumowanie i wnioski. Praca stanowi jednocześnie spójną całość. Wybrane przez autora przykłady ukazują ewolucję w dowodzeniu na przestrzeni XIX- i XX-wiecznych konfliktów wraz z towarzyszącymi jej problemami i próbami ich przezwyciężenia.

Wybór takich, a nie innych kwestii, nie jest oczywiście przypadkowy. Wspólnym mianownikiem dla nich wszystkich jest chociażby osoba dowódcy wraz z jego charakterystycznym stylem prowadzenia dowodzenia, ograniczanym najczęściej przez łączność. I tak poznajemy Napoleona, stojącego przed problemem trudności technicznych związanych z wydawaniem osobiście rozkazów niespotykanej wcześniej liczbie żołnierzy; Moltkego (starszego) z nowatorskim, „elastycznym” podejściem do dowodzenia, które przejawiało się w umożliwianiu podejmowania decyzji i dostosowywaniu się do sytuacji przez podległych mu dowódców polowych. Moltke mógł również dowodzić i zbierać informacje o sytuacji z dużego obszaru dzięki telegrafowi. Autor pokazuje zresztą, że znaczenie tego wynalazku w konflikcie prusko-austriackim 1866 roku nie było tak duże, jak zwykło się powszechnie sądzić. Istotny wpływ na rozwój sztuki dowodzenia miała odpowiednia edukacja kadry dowódczej, do czego zaczęto przykładać większą wagę w wieku XIX. Dzięki doskonałej technice łączności i zdolnym, wykształconym oficerom manewrowanie dużymi zgrupowaniami wojsk możliwe było podczas wojen XX-wiecznych, choć potencjał ten – z różnych przyczyn – nie zawsze był wykorzystywany. Armie podczas I wojny światowej, dysponujące telefonami i telegrafami, siecią kolei oraz transportem samochodowym, paradoksalnie utknęły w okopach, a nadmiar napływających dzięki znakomitej łączności informacji oraz rozrost struktur dowodzenia niemalże paraliżował działania Amerykanów w Wietnamie. Są to jedynie wybrane zagadnienia, które w swojej pracy Martin van Creveld omawia w sposób błyskotliwy i fachowy.

Praca oparta jest na obszernej, przedstawionej w końcowej części książki bibliografii, zawierającej opracowania i źródła w wielu językach (angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim, hebrajskim). W książce znajdziemy również alfabetyczny skorowidz, indeksujący wybrane pojęcia. O erudycji autora i jego głębokiej znajomości tematu świadczą chociażby liczne odwołania do Clausewitza czy widoczna w przypisach częsta praca na materiale źródłowym.

Minusem publikacji jest niewielka ilość map – autor często w bardzo drobiazgowy sposób opisuje i analizuje przebieg walk, co bez odpowiedniego zilustrowania może utrudniać zrozumienie treści. W „Dowodzeniu na wojnie […]” nie uniknięto, niestety, również kilku drobnych literówek.

Pomimo wspomnianych drobnych wad „Dowodzenie na wojnie. Od Aleksandra do Szarona” jest niewątpliwe cenną i merytoryczną pracą, doskonale wprowadzającą w kwestię historii dowodzenia ze szczególnym uwzględnieniem XIX i XX wieku. Książka powinna być obowiązkową pozycją dla każdego miłośnika historii wojen i historyka wojskowości.

O autorze:

Martin van Creveld (ur. 1946) – wybitny naukowiec zajmujący się strategią i historią wojskowości, urodzony w Holandii, obecnie mieszkający w Izraelu. Jest wykładowcą na najważniejszych uczelniach cywilnych i wojskowych świata zachodniego, a na jego pisarski dorobek składa się dwadzieścia jeden książek, m.in. wydane w serii Biblioteka  Wojskowa: Era lotnictwa wojskowego, Wehrmacht kontra US Army 1939-1945. Porównanie siły bojowej oraz Żywiąc wojnę. Logistyka od Wallensteina do Pattona.[1]

[1] M. van Creveld, Dowodzenie na wojnie. Od Aleksandra do Szarona, Warszawa 2014.

Tytuł: Dowodzenie na wojnie. Od Aleksandra do Szarona
Autor: Martin van Creveld
Rok wydania: 2014
Wydawnictwo: Wydawnictwo Tetragon, Instytut Wydawniczy Erica
Liczba stron: 406