Działalność służb specjalnych zawsze była atrakcyjnym tematem. Wokół polskiego i amerykańskiego wywiadu z drugiej połowy XX wieku narosło wiele mitów, które są nieustannie powielane. Książka Johna Pomfreta Pozdrowienia z Warszawy. Polski wywiad, CIA i wyjątkowy sojusz to próba usystematyzowania i ustalenia wydarzeń, do jakich doszło w latach 1989-2020.

Kiedy rozpoczęła się zimna wojna służby wywiadowcze stanęły do walki, której celem było wprowadzanie przeciwnika w błąd, szpiegostwo i zwalczanie obcych agentur na swoim terenie. Oficerowie amerykańskiej CIA niezwykle cenili swoich adwersarzy z Polskiej Republiki Ludowej. Od drugiej połowy lat siedemdziesiątych polski wywiad znacznie udoskonalił swoje metody i wprowadził nowe kadry. Wszystko to za sprawą tzw. I kompanii kadrowej generała Szlachcica. Tak w żartach nazywano oficerów wyszkolonych w ośrodku w Starych Kiejkutach. Ale największe sukcesy odniósł Marian Zacharski, który w latach 1975-1981 prowadził działalność szpiegowską w USA. Dzięki niemu wywiad PRL uzyskał wiele dokumentów dotyczących systemów wojskowych. W 1981 roku został zatrzymany i skazany na dożywocie. Po niespełna czterech latach powrócił do Polski w ramach wymiany szpiegów. Amerykanie byli pod wielki wrażeniem sukcesu Mariana Zacharskiego i w rozmowach wielokrotnie podkreślali profesjonalizm polskich służb. Kiedy blok wschodni zaczął się rozpadać, doszło do zawieszenia działalności polskiego wywiadu w USA, a także przystąpiono do nawiązania współpracy pomiędzy służbami. Głównym zadaniem było zapewnienie bezpieczeństwa Żydom emigrującym z ZSRR do Izraela w ramach operacji „Most”.

Żelazna kurtyna rozsypywała się i rysował się nowy porządek w Europie. Jeden z oficerów wywiadu, Andrzej Derlatka, obawiał się, że po raz kolejny dojdzie do porozumienia pomiędzy Niemcami a ZSRR. Stąd nakazał informować służby specjalne państw zachodnich o wszystkich próbach zbliżenia się RFN i ZSRR. Wszystko celem uniknięcia sytuacji jak w 1939 roku, kiedy to III Rzesza i ZSRR ustaliły nowy wspólny podział Europy.

Najważniejszą operacją polskiego wywiadu w czasie transformacji ustrojowej okazała się akcja wywiezienia amerykańskich oficerów wywiadu z Iraku. Dzięki doskonałym kontaktom i znajomości Iraku to właśnie na Polakach opierała się cała misja. Dodatkowo wsparto Amerykanów dokładnymi mapami Iraku, które wykorzystano w czasie operacji Pustynna Burza w styczniu 1991 roku. Te dwa zdarzenia pomogły przełamać niechęć do dawnych funkcjonariuszy komunistycznych służb i rozpocząć długofalową współpracę. Choć zdarzały się jeszcze zgrzyty, jak nieustanne próby zdobycia listy agentów polskich działających przed 1989 rokiem na obszarze Stanów Zjednoczonych.

John Pomfret przedstawił niezwykle złożony obraz współpracy polskich służb po 1989 roku. Wnikliwie i szczegółowo opisuje wszelkie niuanse polskiej polityki, co widać na przykładzie tzw. afery Olina z 1995 roku. Oskarżono wówczas premiera Józefa Oleksego o kontakty z rezydentami KGB w Polsce. Doprowadziło to do dymisji rządu oraz wyjazdu Mariana Zacharskiego z Polski. Autor szczegółowo scharakteryzował najważniejsze osoby z polskich służb specjalnych, m.in. Andrzeja Derlatkę, Gromosława Czempińskiego, Andrzeja Milczanowskiego i Sławomira Petelickiego. Dzięki temu czytelnik otrzymuje niezwykle spójną i rzeczową publikację ukazującą wydarzenia z udziałem wywiadu po 1989 roku. Specyfika tej służby nigdy nie pozwala na pełne przedstawienie procesów historycznych, ale publikacja Johna Pomfreta umożliwia poznanie nieznanych dotąd szczegółów. Widać to zwłaszcza podczas opisu wywiezienia agentów CIA z Iraku.

Autor zdecydowanie negatywnie ocenił współpracę pomiędzy Amerykanami a Polakami po 2015 roku. Związane jest to z działalnością Antoniego Macierewicza oraz pozbawieniem niektórych emerytowanych oficerów polskiego wywiadu części świadczeń emerytalnych. Dotknęło to m.in. Gromosława Czempińskiego, który był jednym z odpowiedzialnych za sukces akcji w Iraku. Autor nie pomija innych kontrowersyjnych aspektów sojuszu służb Polski i Stanów Zjednoczonych. Przykładem jest amerykańskie więzienie dla pojmanych terrorystów. Zlokalizowano je w Starych Kiejkutach, gdzie osadzonych poddawano wielodniowym torturom. Wszystko za milczącą zgodą obydwu rządów. John Pomfret stara się w swojej książce przedstawić wydarzenia zgodnie z faktami i nie unika trudnych kwestii.

Książka Pozdrowienia z Warszawy. Polski wywiad, CIA i wyjątkowy sojusz to doskonała publikacja poświęcona współpracy pomiędzy służbami Polski i Stanów Zjednoczonych. 19 rozdziałów wprowadza czytelnika w świat szpiegów, agentów i wspólnego zwalczania wrogów demokratycznego świata. Autor zgłębił niuanse polskiej polityki, historii najnowszej oraz stosunków społecznych, czego efektem jest książka solidna pod względem źródłowym i jednocześnie stosunkowo lekka dla przeciętnego odbiorcy.

Tytuł: Pozdrowienia z Warszawy. Polski wywiad, CIA i wyjątkowy sojusz
Autor: John Pomfret
Rok wydania: 2022
Wydawnictwo: Znak Literanova
Liczba stron: 350