Joanna i Andrzej Gwiazdowie, Historia przyznała nam rację

Przemiany polityczno-społeczne w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych wywołują w ostatnim czasie coraz większe kontrowersje. Wystarczy wspomnieć ożywione dyskusje na temat porozumienia zawartego przy Okrągłym Stole, agenturalnej przeszłości Lecha Wałęsy czy kwestii związanych z lustracją.

Wszystko to powoduje, że do głosu dochodzą ludzie często zapomniani, prawdziwi bohaterowie tamtych lat, którzy przez tzw. establishment III RP byli często wyszydzani oraz odmawiano im rzeczywistych zasług w obaleniu ustroju komunistycznego.[1] Jednymi z takich ludzi są Joanna i Andrzej Gwiazdowie. Byli oni działaczami Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, a potem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Krytykowali i nadal krytykują poczynania tzw. drugiej „Solidarności”, w szczególności Lecha Wałęsy, wobec którego wysuwają oskarżenia o współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa.

W tym roku Wydawnictwo Fronda wydało książkę zatytułowaną Historia przyznała nam rację[2]. W większości składa się ona z fragmentów przeprowadzonego już wywiadu Remigiusza Okraski z Joanną i Andrzejem Gwiazdami, który nosi tytuł Gwiazdozbiór w Solidarności. Książka Frondy dodatkowo jest uzupełniona współczesnymi wywiadami przeprowadzonymi przez Agnieszkę Niewińską. Ona też dokonała wyboru tekstów i czuwała nad sprawami przygotowania publikacji do wydania.

Publikacja Frondy składa się z sześciu rozdziałów. Bohaterowie opowiadają kolejno o swoich korzeniach, rodzinie, początkach drogi zawodowej (rozdział pierwszy), pracy w Wolnych Związkach Zawodowych (rozdział drugi), strajkach z 1980 roku i powstaniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (rozdział trzeci), stanie wojennym (rozdział czwarty) oraz o okresie po 1983 roku (rozdział piąty). W rozmowie z Agnieszką Niewińską, Andrzej i Joanna Gwiazdowie dzielą się swoimi wspomnieniami m. in. o katastrofie smoleńskiej, znajomości z Lechem i Jarosławem Kaczyńskimi, kwestiami dotyczącymi Instytutu Pamięci Narodowej.

Źródła wywołane mają to do siebie, że prezentują punkt widzenia osób, które przedstawiają dane sprawy. Kto choć trochę zna Gwiazdów, bez trudu domyśli się, że ich postrzeganie PRL-u i sytuacji politycznej po 1989 roku daleko odbiega od opinii wielu polityków i „autorytetów”.

W książce znajdziemy wiele wątków personalnych, które dotyczyły działaczy opozycji: Lecha Wałęsy, Bogdana Borusewicza, Adama Michnika, Anny Walentynowicz. Bardzo często są to sprawy – delikatnie mówiąc – kontrowersyjne.

W ewentualnych następnych wydaniach należałoby pomyśleć o umieszczeniu krótkich not o Wolnych Związkach Zawodowych i „Solidarności”. Zdaniem recenzującego pozwoliłoby to na lepsze rozeznanie tematu wśród czytelników, którzy nie są obyci w temacie opozycji antykomunistycznej. Również pomocne byłyby notki biograficzne (w formie przypisów) osób, które występują w tekście. Ktoś może wiedzieć, kim był Lech Wałęsa, Lech Kaczyński czy Anna Walentynowicz, ale niekoniecznie musi kojarzyć Edwina Myszka, Andrzeja Bulca czy Halinę Mikołajską. Na wzbogacenie publikacji mogłaby wpłynąć także wkładka ilustracyjna. W tekście pojawiło się kilka błędów i literówka[3], jednak naturalnie nie wpływa to jakość książki i jej odbiór.

Czy Historia przyznała nam rację może w pewien sposób przyczynić się do odkłamywania historii? Wydaje się, że tak. Jest kolejną publikacją, dzięki której można stanąć na dobrej drodze. Tym bardziej, że jej charakter może sprawić, iż zainteresuje się nią szersze grono odbiorców. Przytoczone w książce przykłady niewyjaśnionych dotąd do końca zgonów licznych opozycjonistów w 1989 roku[4] pokazują, że to, co było – według niektórych – osiągnięciem, zdobyciem wolności i demokracji, nie zawsze musiało tym być. Dla wielu osób skończyło się to wręcz tragicznie. W wielu przypadkach do tej pory nie wiadomo, jak do tego doszło i kto za tym stał.

Tytuł: Historia przyznała nam rację
Autor: Joanna i Andrzej Gwiazdowie
Wywiady przeprowadzili: Remigiusz Okraska, Agnieszka Niewińska
Rok wydania: 2015
Wydawnictwo: Fronda
Liczba stron: 263

[1] Często używa się sformułowania obalenie komunizmu. Doktrynalnie rzecz ujmując Polska nie była krajem komunistycznym, jednak pod słowem komunizm rozumie się pewien sposób sprawowania władzy, którą sprawują ludzie utożsamiający się (przynajmniej oficjalnie) z doktryną komunistyczną i partią (w przypadku Polski była to PZPR). Wielu ludzi, którzy kiedyś budowali „ludową Ojczyznę”, po 1989 roku dokonali „przebranżowienia” i zaczęli budowanie demokracji. Pytanie zatem, czy skończył się w Polsce komunizm, czy ustrój komunistyczny (pewien system polityczno-prawny)? Osąd ten należy pozostawić Czytelnikowi.

[2] J., A. Gwiazdowie, Historia przyznała nam rację, Warszawa 2015.

[3] J., A. Gwiazdowie, op. cit., s. 136-137.

[4] Ibidem, s. 210-211.