Andrzej Brzeziecki, Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera

Andrzej Brzeziecki, Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera

Sięganiu po czyjąś biografię często towarzyszy lęk: czy nie była ona pisana „na kolanach”, czy nie jest oderwanym od rzeczywistości peanem? Z całą stanowczością należy stwierdzić, że książka Andrzeja Brzezieckiego „Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera” nie jest takową pracą. Niewątpliwie Tadeusz Mazowiecki był jednym z najważniejszych polskich intelektualistów zaangażowanych społecznie w drugiej połowie XX wieku. Autor nakreśla nam obraz intelektualisty, który stał się mężem stanu. Nie pozbawia go jednak ludzkich przywar i nie unika ukazywania ciemnych kart z życia pierwszego niekomunistycznego premiera Polski po II wojnie światowej.

Biografia ukazała się nakładem wydawnictwa „Znak Horyzont” w marcu 2015 roku. Jej autorem jest Andrzej Brzeziecki, historyk, redaktor naczelny „Nowej Europy Wschodniej” oraz publicysta „Tygodnika Powszechnego”.  Jest on również autorem i współautorem kilku książek, m. in. „Lekcje historii PRL – w rozmowach” czy „Łukaszenka. Niedoszły car Rosji”.

Praca „Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera” ma 605 stron i została podzielona na 26 rozdziałów. Układ treści jest chronologiczny, chociaż w tekście czasem zdarzają się drobne retrospekcje. Autor zrezygnował z przypisów, lecz przy wszystkich cytowanych tekstach informuje, kto jest autorem bądź z jakiej książki czy artykułu pochodzą dane fragmenty. Bardzo ważnym źródłem są relacje osobiste wielu osób, które znajdowały się w otoczeniu bohatera podczas jego pracy w miesięczniku „Więź” czy w czasie aktywnej działalności politycznej. Są to relacje m.in. Jana Turnaua, Bohdana Cywińskiego, Adama Michnika, Władysława Frasyniuka czy wreszcie rozmowy przeprowadzone z samym Mazowieckim. W książce wykorzystano również wiele fragmentów artykułów prasowych pisanych przez przyszłego premiera, które świetnie obrazują jego poglądy w różnych okresach jego kariery. Atutem książki jest styl, w jakim została napisana. Bardzo dobrze się ją czyta i widać, że jest ona kierowana nie tylko do historyków, ale przede wszystkim do laików, którzy pragną się bliżej zapoznać z postacią Tadeusza Mazowieckiego.

Książka odsłania przed czytelnikiem to, co premier zawsze starał się dokładnie ukryć – własne życie prywatne. Był on osobą skrytą i niechętnie zdradzał szczegóły ze swego życia.[1] W tym aspekcie nieocenione okazały się rozmowy z synami Mazowieckiego: Adamem i Michałem. Ukazują nam one postać, która na zewnątrz wygląda poważnie, niedostępnie, natomiast przy bliższym poznaniu okazuje się ciepła i życzliwa dla ludzi. Pomimo wielu dramatów, jakie spotkały go w życiu, nie stał się zgorzkniały. Nie jest to jednak obraz idealnego ojca, choć samotne wychowywanie trzech synów na pewno łatwym zadaniem nie było. Często poświęcał życie rodzinne na rzecz pracy. Popełniał błędy – np. wysyłając syna do ośrodka dla dzieci nie do końca zrównoważonych, choć syn był tylko nadpobudliwy. Umiał się jednak do nich przyznać i starał się je naprawiać. W kontaktach z innymi ludźmi miał w młodości problem, by ich sobie zjednywać. To nie był typ „duszy towarzystwa”. Świetnie autor ukazał pewną ewolucję charakteru Mazowieckiego. Wpierw niedostępny, poważny, nierzadko zapiekły i nieprzejednany w różnych kwestiach, by później umieć jednak otworzyć się na innych ludzi, umieć dążyć do kompromisu. Ciekawie obrazuje to anegdota, w której po przegranych wyborach prezydenckich premier podszedł do młodych wolontariuszy i w rozmowie z nimi zapytał, czy ma poprzeć Wałęsę w drugiej turze. Najważniejsze w tym było to, że on naprawdę słuchał odpowiedzi. Widać tu rys idei, którą wyznawał – personalizmu, by w drugim człowieku widzieć przede wszystkim osobę.

Andrzej Brzeziecki nie unika w swojej pracy ciemnych stron życiorysu bohatera. Wnikliwie opisuje jego działalność w PAX Piaseckiego, cytując co zajadlejsze fragmenty jego artykułów, m.in. potępienie biskupa Kaczmarka podczas głośnego procesu. Autor stwierdza: „Ówczesnej publicystyki i zaangażowania Mazowieckiego nie da się usprawiedliwiać (i nie próbuję tego robić), ale można je wytłumaczyć”[2]. Stara się on nakreślić szeroki kontekst sytuacji, by pokazać, jak młody dziennikarz został trybikiem w propagandzie PAX. Ukazuje również późniejszy proces odejścia z tych środowisk i zbliżenie się do ruchu Znak.

Bardzo dużo miejsca w książce poświęcono tworzeniu i działalności miesięcznika „Więź”, którego Mazowiecki był redaktorem naczelnym przez wiele lat. To ważny, kształtujący osobowość i poglądy przyszłego premiera okres. Czas, w którym – będąc gorliwym katolikiem – wierzył w socjalizm jako ideę ustroju, do którego warto dążyć.[3] Czas, w którym uważał, że dialog między Kościołem a komunistami jest możliwy i potrzebny. Tak właśnie „Więzi” stały się tzw. lewicą ruchu Znak. Władza miała nadzieję, że pismo spowoduje rozłam w Kościele, ale płonne były to nadzieje. Miesięcznik często krytykował niedociągnięcia Kościoła – za wolne wprowadzanie w życie ustaleń II Soboru Watykańskiego czy też ze sceptycyzmem podchodził do krzewionej przez prymasa Wyszyńskiego religijności ludowej. Na tym tle często dochodziło między redaktorem naczelnym a prymasem do konfliktów. Mazowiecki balansował nad przepaścią – z jednej strony był intelektualistą katolickim, chcącym reformy Kościoła, z drugiej strony nie chciał, by na jego krytyce Kościoła zyskiwały władze komunistyczne, które zgadzały się na publikację pisma.

„Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera” jest to książka opisująca intelektualistę, który był świadkiem, a później uczestnikiem najważniejszych wydarzeń w historii Polski w drugiej połowie XX wieku. Począwszy od października 1956 roku, następnie przez uczestnictwo w kole poselskim Znaku, mógł obserwować zbrodnie partii w marcu 1968 i grudniu 1970 roku. Był jednym z pierwszych doradców Lecha Wałęsy podczas strajków sierpnia 1980, po którym to stał się aktywnym politykiem opozycyjnym. Taki też los czekał go w czasie internowania podczas stanu wojennego. Był czołową postacią opozycji podczas negocjacji „Okrągłego Stołu”. Był wreszcie pierwszym niekomunistycznym premierem Polski po II wojnie światowej. Warto pochylić się nad publikacją Andrzeja Brzezieckiego. Ukazuje ona fascynującą postać intelektualisty i męża stanu, dla którego najważniejsze było dobro kraju; jednocześnie jest to obraz człowieka z krwi i kości, któremu nieobce są ludzkie, jak również polityczne błędy.

Tytuł: Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera
Autor: Andrzej Brzeziecki
Rok wydania: 2015
Wydawnictwo: Znak Horyzont
Liczba stron: 605

[1] Materiały prasowe wydawnictwa Znak Horyzont.

[2] A. Brzeziecki, Tadeusz Mazowiecki. Biografia naszego premiera, Kraków 2015, s. 63.

[3] Wiara ta umrze dopiero w grudniu 1970 roku.