12. DOCS AGAINST GRAVITY

12. DOCS AGAINST GRAVITY

W dniach 8-17 maja 2015 odbędzie się dwunasta edycja DOCS AGAINST GRAVITY, największego w Polsce festiwalu filmów dokumentalnych. W programie festiwalu znajdują się filmy poruszające tematykę historii XX wieku, m.in. „Scena Zbrodni” opowiadający o dowódcach brygad śmierci w Indonezji, czy „Zakazane głosy” o arabsko-izraelskiej wojnie sześciodniowej.

szczegóły: www.againstgravity.pl

Przedstawiamy wybór prezentowanych podczas festiwalu filmów, które wpisują się w tematykę historii najnowszej:

Scena zbrodni

(The Act of Killing)

Dania, Norwegia, Wielka Brytania / Denmark, Norway, UK 2012, 115 min Reżyseria / Directed by: Joshua Oppenheimer, Anonymous, Christine Cynn Zdjęcia / Cinematography by: Anonymous, Carlos Arango De Montis, Lars Skree

Producenci / Producers: Signe Byrge Sørensen, Joshua Oppenheimer, Christine Cynn, Joram ten Brink, Michael Uwemedimo, Anne Köhncke, Torstein Grude

Produkcja / Production: Final Cut for Real ApS, Torstein Grude, Piraya Film AS, Novaya Zemlya Ltd, Spring Films Ltd.

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2012 – MFF Toronto / Toronto IFF, 2012 – MFF Amsterdam / IDFA, 2012 – CPH:DOX Kopenhaga: Nagroda Główna / CPH:DOX Copenhagen: Grand Prix, 2013 – MFF Berlin: Nagroda Publiczności w sekcji Panorama, Nagroda Jury Ekumenicznego / Berlin IFF: Panorama Audience Award, Ecumenical Jury Prize, 2013 – FF Stambuł: Nagroda Tureckich Krytyków Filmowych / Istambul FF: Turkish Film Critics Award, 2013 – FF Meksyk: Nagroda Publiczności / FF Mexico City: Audience Award, 2013 – Zagrebdox: Nagroda Human Rights Prize/ Zagrebdox: Human Rights Prize,

2013 – Duńska Akademia Filmowa: Nagroda dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego / Danish Film Academy: Best Documentary

Reżyser Joshua Oppenheimer spędził siedem lat z „emerytowanymi” dowódcami brygad śmierci w Indonezji. Jego film łączy w sobie cechy gangsterskiego dramatu, kiczowatego melodramatu i surrealistycznego dramatu psychologicznego. W ciągu 12 miesięcy od puczu wojskowego w Indonezji, który miał miejsce w 1965 roku, reżimowe organizacje paramilitarne Panczaszila zamordowały ponad milion ludzi. Wystarczyło podejrzenie o sprzyjanie komunistom. Te niewiarygodne zbrodnie pozostały bez kary. Dziś sprawcy są uprzywilejowanymi obywatelami, a odziały paramilitarne owiane są legendą walki o demokrację.

Członkowie brygad śmierci z dumą opowiadają o swojej „walce” i demonstrują efektywne metody mordowania. Przed puczem byli tzw. konikami i nielegalnie sprzedawali pod kinami bilety na oblegane amerykańskie filmy. Uważają się za „wolnych ludzi”, bo tak tłumaczą sobie słowo „gangsterzy”. W swojej „wyzwoleńczej” działalności wzorowali się – jak twierdzą – na najlepszych amerykańskich filmach. W rzeczywistości ich działalność to po prostu połączenie szmalcownika z mordercą. Jeśli podejrzany nie mógł się wykupić – był natychmiast mordowany. Chudy Anwar Congo i gruby Herman Koto są zaszczyceni, gdy reżyser proponuje im filmowe odtworzenie dokonywanych zbrodni. Z wigorem załatwiają aktorów, dekorację, kostiumy i dyskutują o możliwych scenariuszach rekonstrukcji. Uznają siebie za filmowe gwiazdy, które pokażą światu prawdziwych indonezyjskich „wolnych obywateli”. Praca przy filmie obiera jednak nieoczekiwany kierunek. Bohaterowie zaczynają zastanawiać się nad tym, co zrobili. Tylko niektórzy z nich odczuwają jednak skruchę. Rekonstrukcja makabrycznych zdarzeń z przeszłości okazuje się w efekcie dla morderców bardziej realna niż ich prawdziwe czyny. Być może z tego powodu Werner Herzog uznał ten film za najbardziej surrealistyczny i przerażający dokumentalny obraz ostatniej dekady.

 

Zakazane głosy

(Censored Voices)

Izrael, Niemcy / Israel, Germany 2015, 84 min

Reżyseria / Directed by: Mor Loushy Zdjęcia / Cinematography by: Avner Shahaf

Producenci / Producers: Daniel Sivan, Hilla Medalia, Neta Zwebner Produkcja / Production: kNow Production

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2015 – MFF Sundance / IFF Sundance, 2015– MFF Berlin / IFF Berlin

5 czerwca 1967 roku armie Egiptu, Syrii i Jordanii podeszły do granic Izraela, grożąc kompletnym zniszczeniem tego kraju. Sześć dni później wojna zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Izraela, którego wojska zajęły Gazę, półwysep Synaj i Zachodni brzeg Jordanu, poszerzając obszar państwa trzykrotnie. Ulice miast szalały z radości, ale prócz euforii i dumy wokół tworzącej się nowej narracji „niezwyciężonej armii”, było również słychać zupełnie odmienne głosy. Tydzień po zakończeniu wojny pisarz Amos Oz i redaktor Avraham Shapira nagrali swoje rozmowy z żołnierzami, którzy niedawno powrócili z wojennego frontu. Taśmy z tymi nagraniami, ocenzurowane i do niedawna niedostępne, stały się punktem wyjścia dla tego niezwykłego filmu, a także jego główną osią., Obraz opowiada o tragicznym paradoksie syjonizmu, polegającym na tym, że naród, który szuka wolności, sam zamienia się w okupanta – Dawid staje się tu Goliatem. Szczere i dramatyczne niekiedy wypowiedzi żołnierzy połączone z archiwalnymi zdjęciami, filmami i materiałem telewizyjnym, zespolone niezwykłym kolażem dźwiękowym, tworzą wyjątkowy efekt i dają oszałamiające poczucie aktualności pokazanej w tym filmie historii. Pytani żołnierze nie godzą się z systematycznym wypędzaniem przez Żydów Palestyńczyków z zamieszkiwanych przez nich terenów, nieludzką naturą wojny i echem Holocaustu. W filmie zapoznajemy się z taśmami razem z żołnierzami. Są oni jednak o 50 lat starsi i słuchają tych nagrań po raz pierwszy. Efekt jest piorunujący – przeszłość natychmiast zamienia się w teraźniejszość, demaskując po drodze wiele politycznych mitów.

 

1989

(1989)

Dania, Niemcy, Węgry, Norwegia / Denmark, Germany, Hungary, Norway 2014 97 min Reżyseria / Directed by: Erzsébet Rácz, Anders Østergaard

Zdjęcia / Cinematography by: Simon Plum Producent / Producer: Lise Lense-Møller Produkcja / Production: Magic Hour Films

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2014 – CPH:DOX Kopenhaga / CPH:DOX Copenhagen, 2014 – Doc Point Helsinki, 2014 – IDFA Amsterdam

Zanim runął mur berliński, nieoficjalna furtka na zachód pojawiła się na granicy węgiersko-austriackiej, gdy premier Miklós Németh (w filmie wciela się w tę rolę sam Miklós Németh) wycofał dotacje z budżetu dla straży granicznej. Z tej drogi postanowiło nielegalnie skorzystać wielu Niemców z NRD. Gdy jednak doszło do tragicznego incydentu, premier Németh otworzył granicę całkowicie. Stało się to bezpośrednim zarzewiem protestów w Berlinie. „1989” to fascynujący formalnie film dokumentalny, który odtwarza moment w historii Węgier, gdy te zaczęły uwalniać się z żelaznego objęcia Związku Sowieckiego. Na drodze „jawnych przekształceń, niejawnych zawłaszczeń i operacji na obrazach” twórcy odsłaniają niewidoczną do tej pory część historii powszechnej. Wykorzystując w dużym stopniu ciekawie spreparowane materiały z archiwów, tworzą świadectwo tam, gdzie brakuje wizualnych dokumentów.

 

Ekstradycja

(The Arms Drop)

Dania / Denmark 2014, 58 min Reżyseria / Directed by: Andreas Koefoed

Zdjęcia / Cinematography by: Manuel Alberto Claro Producent / Producer: Miriam Nørgaard

Produkcja / Production: Fridthjof Film

Wybrane nagrody i festiwale / Selected festivals and awards: 2014 – IDFA Amsterdam, 2014 – CPH:DOX Kopenhaga / CPH:DOX Copenhagen, 2014 – DocPoint Helsinki

Październik 1995 roku. Indyjska policja przechwytuje 4 tony broni, którą ktoś usiłował dostarczyć partyzantom w Bengalu Zachodnim. Setki karabinów dosłownie spadły policjantom z nieba – zrzucił je tajemniczy samolot, który następnie rozpłynął się w powietrzu. Kilka dni później indyjskie służby specjalne aresztują pewnego Anglika, znanego handlarza bronią. Ten przekonuje wszystkich, że jest pod ochroną MI5, słynnych brytyjskich służb bezpieczeństwa. Ku swojemu głębokiemu zdziwieniu na 8 lat ląduje w słynącym z potwornych warunków lokalnym więzieniu. W tych samych dniach, po długim czasie nieobecności do Danii wraca pewien lewicowy aktywista, działacz międzynarodówki walczącej z globalnym wyzyskiem. Obaj mężczyźni, nie do końca wbrew własnej woli, stali się pionkami w grze potężnych służb specjalnych. Przez ponad 20 lat płacili gorzką cenę za to, że znaleźli się w kręgu ich zainteresowania.

Reżyserzy starają się rozwikłać intrygę, która jest nazywana największą wpadką w historii indyjskiego wywiadu, mimo że Brytyjczycy również dołożyli tu swoje trzy grosze. Misterny plan, który miał doprowadzić do upadku rządzących podówczas Bengalem Zachodnim komunistów, szybko przeobraził się w farsę, która zaowocowała międzynarodowym skandalem.

Film, zawierający dużo drobiazgowych inscenizacji, stanowi żywy dowód na to, że służby specjalne w każdym kraju stoją ponad prawem, potrafią kreować międzynarodową politykę, a nawet wpływać na wyroki niezawisłych sądów w innych krajach. Za ich błędy i niekompetencje płacą zawsze inni. Film to kolaż wystudiowanego „Szpiega” Tomasa Alfredsona i specyficznej poetyki raportów Antoniego Macierewicza plus solidna dawka wiedzy o realiach międzynarodowego rynku bronią, śledztwach Interpolu i zaskakującej międzyludzkiej solidarności wobec instytucjonalnej, państwowej przemocy.

 

Grzech postępu

(The Devil’s Soup)

Włochy / Italy 2014, 80 min

Reżyseria / Directed by: Davide Ferrario

Producenci / Producers: Davide Ferrario, Francesca Bocca, Ladis Zanini Produkcja / Production: Rossofuoco, Rai Cinema

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2014 – MFF Wenecja / IFF Venice, 2014 – Hot Docs Toronto, 2014 – FF Tribeca

Utopijna idea pędu do nowoczesności zawładnęła włoską wyobraźnią na wielu polach – od gospodarki po sztukę. Sam Filippo Tommaso Marinetti zawarł tę myśl w swoim futurystycznym manifeście, w którym stwierdzał między innymi: „Uwierzcie w siłę progresu, tylko on ma rację, nawet wtedy, gdy jej nie ma”. Kulminacją wiary w materializację postępu cywilizacyjnego były we Włoszech lata 60. ubiegłego wieku, określane dziś mianem „ery bezkresnego dobrobytu”. Boom ekonomiczny miał wówczas smukłą talię Sophii Loren, uwodzicielski uśmiech Marcella Mastroianniego i słodko-gorzki posmak Aperolu Spritz. Film ukazuje włoskie dążenie do nowoczesności z nowej perspektywy. Dokument Davida Ferrario ukazuje kraj, który wierzył w ludzki wysiłek i wytworzoną tym sposobem konsumpcyjną materialność. Reżyser zaprasza do podróżowania nie tylko w czasie, ale i w przestrzeni. Przed naszymi oczyma przewijają się kolejne krajobrazy, które „pędząca nowoczesność” zmienia nie do poznania. Film to jednak coś więcej niż tylko katalog produktów, z których Włosi słynęli na świecie – od samochodów fiata po telewizję, czy maszynę do pisania Olivetti. Dokument Ferrario stanowi przede wszystkim świadectwo minionej epoki, próbę uchwycenia jej ducha za sprawą użycia materiałów archiwalnych, z których film w całości się składa. Opisywane przez reżysera czasy cechował niewątpliwie entuzjazm i szczera wiara w przyszłość, której kształt można bezpośrednio zmieniać czynem. Towarzyszyło im nieustannie kino, które wiernie dokumentowało i propagowało industrialne poczynania w kronikach i fabułach. Wizję Ferrario komentują cytaty zaczerpnięte od włoskich intelektualistów XX wieku, od Prima Leviego, po Leonarda Sciascię, aż do Pier Paola Pasoliniego. Tytuł filmu pochodzi od dziennikarza Dina Buzzantiego, który tymi słowami miał opisać symboliczny posiłek nowoczesności – stal roztopioną w garze. Chociaż za dwie dekady Włochy ogarnie dokuczliwa zgaga, na razie nikt nie może oprzeć się uwodzicielskiemu smakowi nowoczesności…

 

Demokraci

(Democrats)

Dania / Denmark 2014, 100 min Reżyseria / Directed by: Camilla Nielsson

Zdjęcia / Cinematography by: Henrik Bohn Ipsen Producent / Producer: Henrik Veileborg Produkcja / Production: Upfront Films

Wybrane nagrody i festiwale / Selected festivals and awards: 2014 – CPX:DOX Kopenhaga / CPH:DOX Copenhagen, 2014 – IDFA Amsterdam, 2014 – MFF Göteborg / IFF Göteborg

Zimbabwe od 33 lat ma tego samego prezydenta, Roberta Mugabe. Niegdyś bohater narodowy, który dał krajowi niepodległość i zakończył rządy białej mniejszości, dziś coraz bardziej kuriozalny satrapa trzymający się kurczowo władzy. Żelazną ręką trzyma armię, służby specjalne, nie waha się zastraszać politycznych przeciwników i nieprawomyślnych dziennikarzy. Jednak nie udało mu się do końca zdusić demokratycznej opozycji, która w 2008 roku wszczęła prace nad nową konstytucją, mającą ograniczyć władzę prezydenta. Film jest fascynującym zapisem politycznego procesu dziejącego się na naszych oczach. Partyjni liderzy jeżdżą po kraju, doglądając wieców, na których obywatele Zimbabwe mają mówić, co ich zdaniem powinno znaleźć się w nowej ustawie zasadniczej. To, co na papierze wydawało się utopijnym snem – wolny lud dyktuje rządzącym nowe, sprawiedliwe prawa – w rzeczywistości wygląda dużo gorzej. Przemoc, przekupieni mówcy, zastraszeni ludzie, zabójstwa, pobicia, tortury i aresztowania – to w ich cieniu toczą się negocjacje pomiędzy dwiema głównymi partiami debatującymi nad nowymi prawami. Twórcom udało się podejrzeć kulisy politycznej kuchni – oglądamy prawdziwy afrykański „House of Cards”. Burzliwe negocjacje, strach przed sądem partyjnym, kontrolowane wycieki do mediów, sfałszowane procesy, ucieczki przed opętanym ideą linczu tłumem – to chleb powszedni dwóch liderów wrogich obozów, Douglasa Mwonzory i Paula Mangwany, oddelegowanych do nadzorowania prac nad konstytucją. To postaci o niemalże szekspirowskim wymiarze – dwóch charyzmatycznych przywódców spalanych namiętnością władzy, którym twórcy towarzyszyli przez blisko trzy lata. Film jest zapisem cudu demokracji, sprawiającej, że ludzie są w stanie się porozumieć w imię wyższych idei. Na początku okopani na swoich stanowiskach, ślepo wypełniający wolę partii, podczas wielomiesięcznego procesu negocjacji zaczynają szukać porozumienia. To polityczny teatr, jaki znamy z własnego podwórka – agresywna postawa przy włączonych kamerach i kordialne poklepywanie się po plecach w kuluarach. Obaj czują jednak doniosłość chwili – po latach wojen domowych Zimbabwe ma szansę wyjść z gospodarczego i politycznego chaosu. Twórcy, opowiadając o Afryce, zręcznie unikają pułapek egzotycznych landszaftów bądź postkolonialnego protekcjonalizmu. W niemal reporterskich zdjęciach udaje im się uchwycić nerw trudnej codzienności Zimbabwe – urbanizujący się pejzaż, ludzi gładko przechodzących z normalnej rozmowy w śpiew, frapującą mieszankę życzliwości i podskórnej agresji. To także zapis rodzącej się w bólach, naznaczonej codzienną przemocą, afrykańskiej demokracji, która wciąż zmaga się z demonami wojen klanowych i z gospodarką podlegającą kapryśnej naturze.

 

Kradnąc w socjalizmie

(Stealing Socialism)

Estonia/ Estonia 2014, 52 min

Reżyseria / Directed by: Manfred Vainokivi Zdjęcia / Cinematography by: Manfred Vainokvi Producent / Producer: Marju Lepp

Produkcja / Production: Filmivabrik

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2014 – IDFA Amsterdam

Robin Hood, Wilfred z Ivanhoe, Wilhelm Tell, Falstaff, Sancho Pansa czy dobry wojak Szwejk nie byli panami w swoim świecie, ale – jak pisze Wojciech Orliński – nie znaczy to, że nie potrafili sobie wywalczyć pewnego marginesu swobody. Dotyczy to również mieszkańców demoludów, którzy choć ograniczeni w prawie każdej dziedzinie życia, znajdowali własną przestrzeń wolności. W przypadku mieszkańców Estonii była nią wszechobecna kradzież. W zasadzie każda historia rozpoczęta od przypadkowego „pewien inwalida” nieuchronnie prowadzi tu do opowieści o wymyślnych sposobach szmuglowania towarów w protezie i oszukiwania systemu. Bowiem – jak twierdzą bohaterowie filmu – okradanie złodzieja nie jest przestępstwem. W tle obserwujemy czteroosobowy zespół romskich muzyków, którzy w związku z organizowanym weselem, przemierzają wiejskie zabudowania i nieużytki, i wysłuchują wspomnień snutych w przypływie alkoholowej szczerości.

 

Muzeum Rewolucji

(Museum “Revolution”) Rosja / Russia 2015, 73 min

Reżyseria / Directed by: Nataliya Babintseva

Zdjęcia / Cinematoraphy by: Dmitry Rudakov, Sergey Stetsenko, Denis Melnik Producenci / Producers: Anatoly Golubovskiy, Denis Branitskiy

Produkcja / Production: KinoKi Studio

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2015 – FF Docs Against Gravity: premiera światowa / FF Docs Against Gravity: World Premiere

Czy zły styl może świadczyć o problemach społecznych? Sądząc po tym, co znaleziono w luksusowej rezydencji Wiktora Janukowycza w Meżyhirii pod Kijowem, tak. Dlatego podczas Euromajdanu na miejscu obalonego pomnika Lenina stanął złoty sedes z siedzącą na nim postacią zbiegłego prezydenta. Symbol kiczu, przepychu i deprawacji systemu. Protesty, które miały miejsce na Placu Niepodległości w Kijowie od grudnia 2013 do lutego 2014 r. przeorały świadomość społeczną. Uświęcony porządek – niczym bogactwa Janukowycza – trafił do muzeum historii. Nowy rodził się na barykadach. Film dokumentuje niezwykle bogactwo działań artystycznych, które miały miejsce w czasie Rewolucji Godności, poczynając od kreatywności w doborze uzbrojenia, przez zdobienie tarcz i kasków, kreatywne formy oporu na barykadach, aż po działania młodych ukraińskich artystów współczesnych, którzy pędzlem i farbą dołożyli swoją cegiełkę do walki o nowe jutro.

Ucieczka z Rygi

(Escaping Riga)

Łotwa, Rosja, Wielka Brytania / Latvia, Russia, UK 2013, 70 min Reżyseria / Directed by: Dāvis Sīmanis

Zdjęcia / Cinematography by: Andrejs Rudzāts, Valdis Celmins, Dāvis Sīmanis Producenci / Producers: Gints Grūbe, Liga Gaisa

Produkcja / Production: Mistrus Media

Wybrane festiwale i nagrody / Selected festivals and awards: 2014 – IDFA Amsterdam, 2014 – CPH:DOX Kopenhaga / CPH:DOX Copenhaga

Na początku XX wieku dwóch chłopców zmuszonych zostało do opuszczenia swojego rodzinnego miasta, Rygi. Od tej pory ścieżki każdego z nich potoczyły się zupełnie inaczej. Urodzeni na przełomie XIX i XX wieku, otarli się o wydarzenia, które zmieniły oblicze ludzkości: narodziny Związku Sowieckiego, pierwszą i drugą wojnę światową, Holocaust. Jednak historia przypisała im do odegrania skrajne role. Pierwszy został jednym z najgorętszych krytyków ZSRR, teoretykiem liberalizmu i doradcą Winstona Churchilla. Drugi – żarliwym piewcą ZSRR, wybitnym filmowcem i czołowym przedstawicielem socrealizmu w sztuce. Isaiah Berlin i Siergiej Eisenstein spotkali się tylko raz. Jednak nie w Rydze, w której obaj się urodzili, ale w Moskwie w 1945 roku.

Film jest para-dokumentalną próbą rekonstrukcji ich losów, a zarazem uniwersalną opowieścią o wolności twórczej, wygnaniu, determinacji i przypadku. Film – poza dwiema scenami z archiwów – został całkowicie spreparowany przez ekipę Sīmanisa.

Reżyser – dzięki czarno-białemu obrazowi, wyrazistej grze aktorskiej, kartom tytułowym ilustrującym dialogi i popularnym efektom, jak podzielenie ekranu na dwa równoległe wątki – oddaje hołd epoce niemego kina. W efekcie otrzymujemy nieco senną historię niczym z „Mojego Winnipeg” Maddina, w której co jakiś czas pojawia się jakiś Zelig.

 

Źródło: Materiały prasowe