Tomasz Szczerbicki, Czołgi i samobieżne działa pancerne Wojska Polskiego 1919–2016

Tomasz Szczerbicki po raz kolejny podjął się zebrania w jednym miejscu historii polskiej motoryzacji związanej z wojskiem. Efektem tych prac jest monografia Czołgi i samobieżne działa pancerne Wojska Polskiego 1919-2016. Stanowi ona rozwinięcie i uzupełnienie poprzednich publikacji autora – Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego 1943-1989[1] oraz Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939[2]. Są to wręcz monumentalne dzieła dotyczące zagadnienia pojazdów używanych przez Wojsko Polskie od momentu odzyskania niepodległości do czasów współczesnych.

Tomasz Szczerbicki w najnowszej książce skupił się wyłącznie na czołgach i działach samobieżnych. Narracja podzielona jest na okresy 1918-39, II wojny światowej, PRL i III RP do 2016 roku. Dodatkowy rozdział poświęcony został wozom pancernym w niepaństwowych kolekcjach, a w szczególności prywatnym inicjatywom muzealnym. Dzięki temu czytelnik ma możliwość zapoznania się z najważniejszymi placówkami gromadzącymi sprzęt pancerny. Wśród nich znajduje się Muzeum Techniki Wojskowej „Gryf” w Dąbrówce, które posiada czołgi T-34/85, T-55 w wersjach dowódczych i replikę Pzkpfw. V Pantera[3].

Pierwszym wozem, jaki został opisany w publikacji, jest Renault FT, który przez wiele lat stanowił podstawę wyposażenia pułków pancernych w przedwojennym WP. Następnie omówione zostały konstrukcje takie jak tankietki TKS, czołgi 7TP, a także inne typy łącznie z prototypami, które nie weszły do seryjnej produkcji. Okres II wojny światowej to pojazdy brytyjskie i amerykańskie wykorzystywane przez Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Następnie autor skupia się na czasach LWP i Sił Zbrojnych PRL, których park maszynowy opierał się wyłącznie na typach sprowadzanych z ZSRR oraz produkowanych na licencji w zakładach w Łabędach i Gliwicach. Z polskich fabryk wyjeżdżały wówczas tysiące T-34, T-55 i T-72, które trafiały na eksport do krajów Układu Warszawskiego i sojuszników ZSRR na Bliskim Wschodzie.

Najciekawszy jest jednak fragment dotyczący działalności płk. mgr. Inż. Zbigniewa Węglarza. Stworzył on dwa niezwykłe wynalazki w dziedzinie broni pancernej. Pierwszym z nich była udana próba zmotoryzowania holowanej armaty przeciwpancernej kal. 57 mm ZiS-2. Umieszczono na niej silnik z radzieckiego motocykla M-72, który zapewniał odpowiednią moc do samodzielnego poruszania się w terenie i na drogach. Jedyny zachowany i sprawny egzemplarz znajduje się w kołobrzeskim Muzeum Oręża Polskiego. Drugim wynalazkiem był trenażer czołgowy MPG-69, który miał odciążyć czołgi w jednostkach liniowych od zadań szkoleniowych. MPG-69 to prosta i lekka gąsienicowa konstrukcja przeznaczona do szkolenia młodych czołgistów. Oprócz tego powstało kilka różnych rodzajów trenażerów czołgowych – wszystkie dzięki inicjatywie Zbigniewa Węglarza.

Po transformacji ustrojowej w 1989 roku Wojsko Polskie przestało być częścią Układu Warszawskiego i rozpoczęły się starania o przyjęcie do NATO. Wojska pancerne i zmechanizowane zostały objęte redukcją, ale jednocześnie polski przemysł starał się opracować nowe konstrukcje, czego efektem stał się głęboko zmodernizowany czołg T-72 oznaczony PT-91 Twardy. W stosunku do starszych konstrukcji jest to znaczny postęp, ale nadal nie jest to równorzędna siła dla nowoczesnych wozów zachodnich i rosyjskich. Braki w wyposażeniu udało się zniwelować dzięki pozyskaniu czołgów Leopard 2A4/A5, które stanowią obecnie najnowocześniejsze wozy bojowe Wojska Polskiego. Trwają prace nad podjęciem modernizacji tych pojazdów, a także nad kolejną wersją PT-91 oznaczoną PT-16.

Największą zaletą książki są doskonałej jakości fotografie opisywanych wozów bojowych. Wielokrotnie są to całostronicowe zdjęcia ukazujące szczegóły konstrukcji, co szczególnie ucieszy modelarzy i rekonstruktorów szukających inspiracji dla swoich projektów. Pojawia się również dużo kolorowych ujęć współczesnych czołgów Wojska Polskiego i to jest nowość w stosunku do dwóch poprzednich prac autora. Wykorzystano do tego profesjonalne fotografie, które są dziełem Zespołu Reporterskiego Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych Combat Camera. Dodatkowo cennym materiałem umieszczonym w książce są wspomnienia żołnierskie dotyczące tematyki użycia broni pancernej.

Czołgi i samobieżne działa pancerne Wojska Polskiego 1919-2016 to publikacja o bardzo wysokim poziomie merytorycznym i wizualnym. Wraz z poprzednimi dwoma tomami stanowi doskonały zbiór informacji o motoryzacji w Wojsku Polskim w latach 1919-2016. Nawet mimo braku kilku typów pojazdów warto mieć książki Tomasza Szczerbickiego, ponieważ na rynku wydawniczym nie istnieje żadna pozycja w tak dużym i dokładnym stopniu wyczerpująca zagadnienie sprzętu mechanicznego w polskiej armii.

Tytuł: Czołgi i samobieżne działa pancerne Wojska Polskiego 1919-2016

Autor: Tomasz Szczerbicki

Rok wydania: 2017

Wydawnictwo: Vesper

Liczba stron: 519

[1]    T. Szczerbicki, Pojazdy Ludowego Wojska Polskiego 1943-1989, Czerwonak 2014, https://wiekdwudziesty.pl/tomasz-szczerbicki-pojazdy-ludowego-wojska-polskiego (dostęp 23 VIII 2017)

[2]    Idem, Pojazdy Wojska Polskiego 1914-1939, Czerwonak 2015, https://wiekdwudziesty.pl/tomasz-szczerbicki-pojazdy-wojska-polskiego-1914-1939 (dostęp 23 VIII 2017)

[3]    https://wiekdwudziesty.pl/muzeum-techniki-wojskowej-gryf-otwarcie-nowej-siedziby/  (dostęp 23 VIII 2017)